بررسی تنوع ژنتیکی و انحراف از تفرق در نسلهای f2 و f6 حاصل از تلاقی بین گونه ای گلرنگ زراعی و گلرنگ وحشی با استفاده از نشانگر مولکولی issr.

گلرنگ زراعی، با نام علمی l. carthamus tinctorius یکی از اعضای خانواده compositae یا asteraceaeمی باشد. در حال حاضر اهمیت تولید گلرنگ اساساً در تولید روغن خوراکی است. در سال های اخیر به منظور افزایش تنوع ژنتیکی در جوامع گیاهی و ایجاد مقاومت به تنش های زنده و غیر زنده از تلاقی های بین گونه ای استفاده می کنند. بطوریکه استفاده از تلاقی های بین گونه ای به همراه انتخاب به کمک نشانگرها، باعث افزایش سرعت در برنامه های اصلاحی می شود. در این میان نشانگر مولکولی issr، نشانگری مبتنی بر واکنش زنجیره ای پلیمراز با تکرار پذیری بالا، عدم نیاز به آگاهی قبلی نسبت به ژنوم و هم چنین ایجاد چند شکلی زیاد می باشد که تا کنون به صورت گسترده و موفقیت آمیزی برای تعیین تنوع ژنتیکی در گونه های زراعی بکار رفته است. تحقیق حاضر با هدف بررسی تنوع ژنتیکی، تعیین سهم ژنوم های والدینی و انحراف از تفرق در نتاج 2f و f6 حاصل از تلاقی بین گونه ای گلرنگ زراعی (c. tinctorius) و گلرنگ وحشی (oxyacanthus c.) با استفاده از نشانگر مولکولی issr انجام گرفت. در این پژوهش از 15 آغازگر issr استفاده شد که در مجموع 120 نوار (8 نوار به ازا هر آغازگر) تکثیر کرد و از این تعداد 58 نوار (4 نوارچندشکل به ازا هر آغازگر) بین والدین چندشکلی نشان دادند. میانگین محتوای اطلاعات چند شکلی ( pic)، 39/0 محاسبه گردید که نشان دهنده توانایی متوسط آغازگرها در بررسی چند شکلی بین ژنوتیپ ها می باشد. به منظور تجزیه خوشه ای از ضریب تشابه dice و الگوریتم completeاستفاده شد و نتایج آن در هر دو جمعیت 2 fو 6 fنشان داد که اکثر نتاج به والد اهلی نزدیک تر و تعداد کمتری از نتاج به همراه والد وحشی در یک گروه قرار می گیرند. در این تحقیق، تجزیه و تحلیل واریانس مولکولی (amova) هم در هر کدام از جمعیت های f2 و f6 نشان داد که اختلاف معنی داری (p<0/001) بین گروه های والدینی ایجاد شده در داخل هر جمعیت وجود دارد. بنابراین می توان افراد هر جمعیت را به دو زیرگروه مجزای والد اهلی و وحشی تقسیم بندی نمود. از 58 نشانگر والدینی در جمعیت f2، حداکثر 40 و حداقل 22 نشانگر و به طور متوسط 30 نشانگر، هم چنین در جمعیت f6حداکثر 38 و حداقل 19نشانگر و به طور متوسط 29/4 نشانگر والدینی به هر یک از نتاج به ارث رسیده بود. بطوریکه وراثت پذیری نشانگرهای والد اهلی و وحشی نشان داد که در هیچ کدام از جمعیت ها تمامی نشانگرهای والدینی به نتاج منتقل نشده است. در تعیین سهم ژنوم والدین، نتایج نشان دادند که در جمعیت f2 وf6، به ترتیب 54 و56 ژنوتیپ، ژنوم والد اهلی را بیشتر از نسبت مورد انتظار50:50 دریافت کرده بودند بطوریکه میانگین انحرافات در جمعیت f2، 19/38: 81/61 و در جمعیت f6، 9/36: 1/63 بود. نتایج نشان می دهند که سهم ژنوم والد اهلی در نتاج هر دو جمعیت بیشتر از والد وحشی است. نتایج حاصله با نتایج بدست آمده از دندروگرام های ترسیم شده در هر دو جمعیت مطابقت دارد. به منظور تعیین انحراف تفرق، با مقایسه نسبت مکان های ژنی به ارث رسیده از والدین به نتاج با نسبت مورد انتظار 1:1 از طریق آزمون کای اسکوئر در سطح احتمال 01/0 مشخص شد که در هر دو جمعیت انحراف تفرق وجود دارد. بطوریکه در جمعیت f2، 24 مکان ژنی(41%) و در جمعیتf6، 27 مکان ژنی (47%) انحراف نشان دادند که در هر دو جمعیت بیشتر مکان های ژنی دارای انحراف متعلق به والد وحشی بود. احتمالاً نوع نشانگر مولکولی مورد استفاده، اختلاف اندازه ژنوم والدین، خود ناسازگاری و انتخاب طبیعی به عنوان عوامل موثر در وقوع و میزان انحراف تفرق در دو جمعیت مورد مطالعه می باشند.وجود انحراف تفرق در تلاقی های بین گونه ای گلرنگ زراعی و گلرنگ وحشی ممکن است مانع بروز حداکثر تنوع قابل انتظار و برخی ژنوتیپ های خاص در برنامه های اصلاحی شود.